สติลักขณาปัญหา ที่ 12

ขณะนั้นพระเจ้ากรุงมิลินท์ภูมินทราธิบดี มีพระราชโองการตรัสถามด้วยลักษณะแห่งสติ
ต่อไปว่า ภนฺเต นาคเสน ข้าแต่พระนาคเสนผู้เป็นเจ้า สตินี้เล่ามีลักษณะประการใด
พระนาคเสนวิสัชนาแก้ไขว่า มหาราช ดูกรบพิตรพระราชสมภาร สติมีลักษณะ 2
ประการ คือ อปิลาปนลักขณะสติ 1 อุปคัณหณลักขณาสติ 1
สมเด็จพระเจ้ากรุงมิลิทน์มีพระราชโองการซักถามว่า ภนฺเต นาคเสน ข้าแต่พระนาค
เสนผู้มีปัญญาปรีชา อปิลาปนลักขณาสตินั้นประการใด
พระนาคเสนจึงวิสัชนาแก้ไขว่า ดูกรบพิตรพระราชสมภาร อปิลาปนลักขณาสตินั้น คือ
อารมณ์ให้ระลึกไปในธรรมทั้งหลายคือ เตือนว่า สิ่งนั้นดีสิ่งนั้นชั่ว สิ่งนี้ไม่เป็นประโยชน์ สิ่งนี้
เป็นโทษ สิ่งนี้เป็นคุณ สิ่งนี้ขาวสิ่งนี้ดำ เตือนอารมณ์ให้ระลึกในธรรมทั้งหลายนี้ว่า ธรรมสิ่งนี้
เป็นสติปัฏฐาน 4 ธรรมสิ่งนี้เป็นสัมมัปปธาน 4 ธรรมสิ่งนี้เป็นอิทธิบาท 4 ธรรมสิ่งนี้เป็น
อินทรีย์ 5 ธรรมสิ่งนี้เป็นพละ 5 ธรรมสิ่งนี้โพชฌงค์ 7 ธรรมสิ่งนี้เป็นอัฏฐังคิกมรรค 8
ประการ ธรรมสิ่งนี้เป็นสมถกรรมฐาน ธรรมสิ่งนี้เป็นวิปัสสนากรรมฐาน ธรรมสิ่งนี้เป็นฌาน
เป็นสมาบัติ เป็นวิชชา เป็นวิมุตติ เป็นกองจิตกองเจตสิก เมื่อโยคาวจรได้อปิลาปนลักขณาสติ
เตือนอารมณ์ให้ระลึกถึงธรรมดังนี้ ก็มิได้ส้องเสพซึ่งธรรมอันมิควรจะส้องเสพ กลับส้องเสพซึ่ง
ธรรมควรจะส้องเสพดังนี้ ชื่ออปิลาปนลักขณาสติ ของถวายพระพร
สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดีมีพระราชโองการตรัสนิมนต์พระนาคเสนให้กระทำ
อุปมา
พระนาคเสนจึงเถรวาจาอุปมาถวายว่า มหาราช ดูรานะบพิตรพระราชสมภาร
เปรียบปานดุจภัณฑาคาริกบุรุษผู้หนึ่งเป็นชาวคลังของบรมจักร ย่อมทูลบรมจักรตักเตือนให้
ระลึกถึงสมบัติทุกเช้าเย็น ทูลว่าเครื่องประดับช้างเท่านั้น ม้าเท่านั้น รถเท่านั้น พลเดินลำลอง
เท่านั้น ทองเท่านั้น เงินเท่านั้น ยถา มีครุวนาฉันใด อปลาปนลักขณาสตินี้ไซร้ อุปฺปชฺชมานา
เมื่อบังเกิดก็เตือนอารมณ์ให้ระลึกถึงปฏิภาคธรรมทั้งหลาย คือกุศลอกุศลบาปบุญคุณโทษ
เปรียบดุจสีขาวกับดำ และเตือนอารมณ์ให้ระลึกว่า ธรรมสิ่งนี้คือสติปัฏฐาน เป็นอาทิฉะนั้น ก็
ย่อมส้องเสพซึ่งธรรมอันควรจะเสพ อปิลาปนลักขณาสตินี้เตือนอารมณ์ให้ระลึกไปใน
เบื้องหน้าเบื้องหลัง เหมือนชาวคลังระลึกทูลเตือนบรมจอมจักรพรรดิให้ระลึกถึงสมบัตินั้น
ขอถวายพระพร